धनगढी। पछिल्लो समयमा उद्योगहरू खुल्ने क्रम घटेसँगै आर्थिक मन्दीको कारण देखाई धमाधम उद्योग बन्द हुन थालेका छन् । कैलाली जिल्लामा सञ्चालित साना तथा मझौला उद्योग बन्द हुने क्रम बढ्दै गएको छ।
साना तथा घरेलु उद्योग कार्यालयका अनुसार विगत तीन वर्षमा ५४७ वटा उद्योग बन्द भएको छ ।सो कार्यालयले कोभिड–१९ को महामारीपछि आर्थिक मन्दी र कच्चा पदार्थको उपलब्धता नभएको लगायतका कारण देखाएर उद्योग बन्द गरिएका छन् । आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा १४०, २०७८/०७९ मा १७५ र २०७९/०८० मा २३२ उद्योग बन्द भएको साना तथा घरेलु उद्योग कार्यालय कैलालीका प्रमुख कोमलप्रसाद ओझाले बताए । उनले कोभिडपछि उद्योग बन्द हुने क्रम बढ्दै गएको बताए ।
बन्द हुनेमा कृषिमूलक, उत्पादनमूलक, सेवामूलक, होटल तथा पर्यटनमूलक उद्योगहरू रहेको कार्यालय प्रमुख ओझाले बताए ।उनले उद्योग दर्ता खारेजी फाराममा प्रायस् उद्योग बन्द गर्नु परेको कारणमा आर्थिक मन्दीले चलाउन नसकिएको, उद्योग सञ्चालन गर्न नसकिने भएका कारण विदेश गइरहेको, उद्योगले पारिवारिक समस्या बढेको, उद्योगका लागि स्थानीयस्तरका कच्चा पदार्थ नपाइएको, बाहिरबाट कच्चा पदार्थ ल्याउँदा महँगो भएको लगायतका कारण उल्लेख गर्ने गरेको बताए ।
‘उद्योग बन्द गर्ने उद्यमीको समस्या प्रायस् समान खालका छन्,’ कार्यालय प्रमुख ओझाले भने, ‘उद्योग बन्द गरेर विदेश गइरहेको, उद्योग सञ्चालन गर्न लिएको ऋण तिर्न नसकेर पारिवारिक समस्या उत्पन्न भएको, जताततै कर तिर्नु परेको लगायतका समस्या उद्योगीले उल्लेख गरेका छन् । हामीले उद्योग बन्द गर्नुपरेको कारणको विश्लेषण गर्दैछौं । केही दिनमै एकीन तथ्यांक सार्वजनिक गर्छौं।’
साना तथा घरेलु उद्योग कार्यालयका अनुसार कोभिडपछि जिल्लामा उद्योग दर्ता हुने क्रम पनि घट्दो छ । २०७७/०७८ मा दुई हजार ९६८, २०७८/०७९ मा दुई हजार ४३७ र २०७९/०८० मा एक हजार १९७ वटा उद्योग गर्दा भएको भएको कार्यालयले जनाएको छ । कोभिडपछि आर्थिक मन्दी आएको र बैंकहरूले ऋण लगानी नगरेपछि जिल्लामा उद्योग खुल्ने क्रम घटेको कार्यालय प्रमुख ओझाले बताए ।
उनले उद्यमतिर युवालाई आकर्षित गर्ने कार्यक्रम सरकारले राखेको भए पनि उद्योग स्थापना र सञ्चालनका लागि पुँजी अभाव भएको कारणले उद्योग दर्ता र नवीकरण हुने क्रम घट्दो अवस्थामा पुगेको बताए । हालसम्म कैलालीमा साढे २३ अर्बका साढे १४ हजारवटा साना उद्योग सञ्चालनमा छन् । साना तथा घरेलु उद्योग कार्यालयको तथ्यांकअनुसार साढे १४ हजार उद्योगमा २३ अर्ब ४३ करोड ४७ लाख ९४ हजार रुपैयाँ पुँजी लगानी छ । ती उद्योगले ७६ हजार ५२५ जनालाई प्रत्यक्ष रोजगारी दिएका छन् ।
तीमध्ये आठ हजार ५८ जना महिला छन् । ती उद्योगका १६ हजार २७४ जना उद्यमीमध्ये पाँच हजार ९४५ जना महिला छन् । तथ्यांकअनुसार कैलालीमा सबैभन्दा बढी कृषिमूलक उद्योग ६ हजार १३५ छन् । त्यसपछि सेवामूलक पाँच हजार ३८५ वटा र तेस्रो स्थानमा रहेको उत्पादनमूलक उद्योगको संख्या तीन हजार ८७ छ । पर्यटनमूलक उद्योग ६१ र पर्यटन उद्योग दुईवटा छन् । सूचना प्रविधिमूलक उद्योग नौवटा र निर्माणमूलक उद्योग दुईवटा दर्ता भएको घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालयले जनाएको छ ।
संख्याको आधारमा तेस्रो स्थानमा रहेको उत्पादनमूलक उद्योगहरूले सबैभन्दा बढी २९ हजार ३१४ जनालाई रोजगारी दिएका छन् भने सेवामूलक उद्योगले २५ हजार ६३३ जना र कृषिमूलक उद्योगले २० हजार ८६९ जनालाई रोजगारी दिएका छन् । कैलाली जिल्लासहित सुदूरपश्चिममै साना, मझौला तथा घरेलु उद्योगमात्रै सञ्चालनमा छन् । यस प्रदेशमा अझै ठूला उद्योग सञ्चालन हुन नसकेको उद्योग वाणिज्य तथा उपभोक्ता हित संरक्षण निर्देशनालयले जनाएको छ । कारोबारबाट